De ontwikkeling van een stabiele persoonsopbouw is een voorwaarde voor zelfrealisatie. De persoonsopbouw verloopt van een autistische fase, een symbiotische fase via een separatie en individuatieproces naar een stabiele persoonsopbouw. Een mechanisme wat helpt in het separeren en individueren is ‘narcisme’. In narcisme worden de gevoelens van grootheid en onkwetsbaarheid vergroot, zodat de pijn van het apart komen staan van de ouders gedragen kan worden. Onderdelen van het narcistische patroon zijn; het zoeken naar steun, bewonderd willen worden, idealiseren van belangrijke externe figuren, gevoelens van inferioriteit, machteloosheid en eenzaamheid. Herken je al iets?
Het narcisme heeft een defensief karakter en is een strategie tegen pijn. Het is in de kern leeg. Deze leegte komt op latere leeftijd meestal boven als een gevoel van zinloosheid en een zoeken naar zingeving. Bij narcisme is het nodig dat gevoelens en acties gespiegeld worden door de buitenwereld. Dit spiegelen geeft gevoelens van erkenning en gezien worden. Dit is een complex proces van ontwikkelen. Het spiegelen van gevoelens en acties door de buitenwereld zorgt voor een persoonsopbouw waarmee het lichaam kan overleven.
Het idealiseren van belangrijke externe figuren is een belangrijk onderdeel van narcisme. Het idealiseren is een projecteren van innerlijke essenties op een belangrijke ander (ouder, leraar, baas of andere autoriteit) en vervolgens van diegene erkenning willen. Wanneer een externe autoriteit empatisch aanwezig is en op deze manier erkenning geeft ontwikkelen zich essenties en zelfstandigheid in de persoon. Het narcisme wordt steeds minder defensief.
De ontwikkeling van een stabiel persoon zit in het verinnerlijken en ontdekken van de eigen essentie. Dit gebeurt dus in eerste instantie door spiegelen en idealiseren. De volgende stap is de erkenning en spiegeling in zichzelf krijgen. Zelfherkenning. Dit gebeurt onder andere in het ervaren van non duale aanwezigheid. Dit noemt men ook wel transpersoonlijk, omdat er geen subject en object structuur is waarin een persoon wordt verbeeld. Het gevoelsidee van de persoon is een complex van herinneringen met een bepaalde constante, een waarnemingsstructuur.
In aanwezigheid zit alles; grootheid, alwetendheid, helderheid, liefde, kracht, compassie, etc. In aanwezigheid is geen defensie en personificatieproces. De transformatie van narcisme zit in het ‘zijn’ in het moment en deze non duale essenties ervaren. In deze aanwezigheid krijgt het de steun en erkenning van binnenuit en heeft het geen steun en erkenning van buitenaf meer nodig.
Op een gegeven moment verandert het ervaren van aanwezigheid in jezelf in het jezelf ervaren als aanwezigheid. Dit is de deur naar zelfrealisatie. Hier komt alles tot een stop. Het enige wat je hier steeds kunt doen is terug gaan naar conceptloze aanwezigheid ‘ik ben’. Hier verliefd op worden. In het steeds subtieler worden van deze ervaring ontstaat de realisatie van ‘wat je bent’. Zelfrealisatie. Dit is niet een eenmalige realisatie dit is een voortdurend proces van zelfherinnering. Levendig, echt en elk moment fris.