Hannah Arendt, zelf nadenken

Hannah Arendt inspireert om onafhankelijk na te denken en je gedachtes te delen in de publieke sfeer. Alleen wanneer je jouw gedachtes deelt kan het iets nieuws brengen.

Denken is een voortdurend proces van vragenstellen, twijfelen en onderscheiden

In deze tijd waarin er een sterke ideologie van gelijkheid heerst en het in gesprek gaan over kwetsbare thema’s snel in identitieitspolitiek eindigt is haar boodschap nog steeds actueel. Het lijkt er op dat we als cultuur veel dingen niet meer uitspreken of juist heel stellig zijn en niet echt naar de ander kunnen luisteren. Zie alle discussies op social media en de steeds grotere polarisering in de mainstream media.

Het brengen van extreem nieuws levert geld op. Langdurige ingewikkelde discussies op tv of radio werken niet. Toch zie je dat er steeds meer mensen naar ander soort nieuws zoeken. Er ontstaat op youtube en andere media een aanbod van urenlange podcasts. Er is behoefte aan echt (ongecensureerd) nieuws en diepgang. Een behoefte aan zelf nadenken.

Hoe kun je zelf nadenken en dit in de publieke sfeer inbrengen zonder gelijk ontslagen te worden en/of voor gek uitgemaakt te worden? Wat is mijn en jou invloed op het nieuwe normaal als reactie op de pandemie en de daaraan gekoppelde maatregelen en economische crisis?

Na het einde van de religie als heersende moraal (eind 1800) zijn het nationalisme en het communisme ontstaan. Dit werden uiteindelijk grote moordpartijen en als tegenreactie is in het Westen een kapitalistische denkwijze ontstaan (organiserende principe is concurrentie in een vrij markt) met democratie als onderliggend systeem. Een democratie betekent dat je zelf onderzoek doet, een mening vormt en dit tot uiting brengt in stemgedrag/publieke sfeer. Hoe kunnen we onze culturele normen en waarden verder ontwikkelen?

De banaliteit van slechtheid.
In haar verslaggeving van het proces van Adolf Eichmann in de jaren zestig komt ze tot de conclusie deze man onmogelijk de kwaadaardigheid van het Duiste Fascisme kon verklaren. Ze vond hem een middelmatige man die niet zelf kon nadenken. Hij deed zijn bureaucratische werk om ergens bij te horen. De moord op zes miljoen joden had daarmee een banale oorzaak. Het hele systeem draaide op dit soort mensen. In een wereld waarin normale grenzen en moraal uit elkaar vallen wordt de mens slachtoffer van totalitaire denksystemen. Dit geldt voor alle lagen, slachtoffers en daders. Zij vond bijvoorbeeld ook dat de Joodse leiders Eichmann te veel hadden geholpen en daardoor onbewust hadden meegeholpen aan het hele systeem. Dit was in die tijd, en nog steeds een schokkende verslaglegging en interpretatie.

In een totalitair systeem wordt een mens eerst staat- en rechtloos gemaakt, daarna wordt het lichaam gescheiden van de persoonijkheid en alle spontaniteit onderdrukt. Op het moment dat de mens wordt gezien als iets onmenselijks (dehumaniseren) kun je er mee doen wat je wil.

Deze banaliteit zet zich nog steeds voort in allerlei systemen zoals; spirituele gemeenschappen, religies, racisme, winstmaximalisatie, identiteitspolitiek (mijn partij spreekt de waarheid en jij bent fout), techniek die de mens niet meer herkent als mens, bureaucratische processen, de vele genocides die vandaag de dag nog steeds plaatsvinden in de wereld.

In de huidige pandemie zie je ook een dehumanidering van mensen die geen vaccinatie nemen. Er wordt bijvoorbeeld geroepen dat deze mensen geen recht hebben op zorg, wat natuurlijk heel raar is. Het enige wat deze mensen doen is besluiten om geen experimenteel vaccin in hun lichaam toe te laten. Zou iemand die auto rijdt en een ongeluk krijgt geen recht op zorg hebben, of iemand die rookt?

Het probleem is dat de mensheid vatbaar is voor verhalen (in crisistijden) en daarmee goede verhalenvertellers zoals dictators, marketeerd en lobbyisten. Dit is een ontwikkeling waarbij het op zoek gaan naar feiten onder druk komt te staan. Het begin van de tweede wereldoorlog kwam door een enorme armoede en honger in Duitsland, de huidige maatregelen tijdens de pandemie komen ook voort uit de angst voor de dood. Hoe kun je in crisis helder blijven nadenken?

De cyclus van werk en consumeren leidt naar eenzaamheid.
Ze komt verder ook tot de conclusie dat de moderne mens door zich (overmatig) te focussen op werk en consumeren werkelijke spontaniteit en creativiteit verliest en op zichzelf terug geworpen wordt met als resultaat een existentiële eenzaamheid waarin mensen van elkaar gescheiden worden. Door minder met anderen te zijn ontstaat er een patroon van minder diepgaand contact en daarmee een teloorgang van het praktiseren van het denken, moraal en verantwoordelijkheid. Dit geldt voor alle lagen en functies in de maatschappij.

Elk nieuw geboren persoon en elke gedachte heeft de potentie tot totale verandering

Het lijkt erop dat niet ieder mens vanzelfsprekend een sterk innerlijk reflectief vermogen heeft. Dit zou je moeten stimuleren in een maatschappij. Wanneer de samenhang in een groep of maatschappij verdwijnt kiezen veel mensen voor de veiligheid van de heersende macht. Dit zie je nu ook in de pandemie; bij twijfel de regering volgen. Wat kun je anders?

Kan het onafhankelijk denken in moeilijke situaties ontwikkeld worden? Het is belangrijk om je eigen gedachtegoed te blijven ontwikkelen door in gesprek te gaan met jezelf en mensen waar je het niet mee eens bent. Alleen dan kan het nieuwe blijven ontstaan.

Door te weten dat je niet weet en jezelf en anderen vragen te stellen komt iedereen tot leven

Suggesties die ik in het werk van Hannah Arendt ontdek;
1.Ontwikkel het denken door diepgaand in dialoog te gaan en je te verplaatsen in de ander.
2.Deel de wereld met elkaar.
3.Ontwerp een samenleving waarin beloftes worden gedaan om beter te handelen, er fouten gemaakt mogen worden en er vergeven wordt.
4.Denken is niet genoeg, persoonlijke actie is net zo belangrijk.
5.Het activeren van pluraliteit (uniekheid van personen), zodat ieder iets nieuws kan brengen.
6.De nieuwe vorm van macht komt voort uit ontwikkeling van het individu en overtuiging.
7.Doorgrond collectieve verhalen en zoek naar feiten.

Actie komt voort uit denken

Ik vind dat er grote gelijkenissen zijn in het onderzoek en de conclusies van Jordan Peterson. Het onafhankelijk nadenken en verantwoordelijkheid nemen voor wat jij belangrijk vindt zijn voor beiden belangrijk. Hannah Arendt heeft, net als Jordan Peterson, de capaciteit om te blijven staan in haar gedachtegoed voor een zaal met mensen (luister naar onderstaande video on power). Dat zie ik als een uiting van haar eigen denken.